Geta - japońskie buty

poniedziałek, grudnia 29, 2014




Ukon-geta ozdobione laką i ozdobnie pomalowane. Paski hanao wykonane z materiału tkanego ze wzorem

Niedawno otrzymałam od znajomej japońskie klapki. Opowiadała mi, że dostała je wiele lat temu od swojej koleżanki. W Japonii raczej nie wykonuje się obuwia w rozmiarach europejskich, to akurat największy rozmiar damski (całkowita długość deseczki 23 cm). Nie były nigdy noszone, jedynie były ozdobą na ścianie. Wykonane są z lekkiego drewna (najczęściej jest to drewno paulowni) i wykończone warstwą czarnej laki oraz ozdobnie pomalowane. Dodatkiem do japonek są trzy pary miniaturowych Geta: kobiecych, męskich i dziecięcych.

Geta (jap.) – drewniane obuwie japońskie przypominające chodaki, noszone do tradycyjnych strojów japońskich, takich jak kimono czy yukata, a także do współczesnych ubrań podczas gorących miesięcy letnich. Konstrukcja Geta jest bardzo praktyczna ponieważ ich wysokie koturny pomagają utrzymywać noszącemu drogie kimono wysoko nad ziemią tak, by się nie ubrudziło np. od błota czy śniegu. Do Geta na zimę (snow geta) do zębów mocowano specjalne "gwoździe" (kolce), by ułatwić chodzenie po lodzie.






Ukon Geta to buty dla pań, łatwiejsze do noszenia niż te z wysokimi zębami. Można je również nabyć w wersji z deseczką bardziej kwadratową. Te na zdjęciu geta_ukon_kuro_onna, co oznacza, Ukon Geta w kolorze czarnym (Kuro) dla kobiet (Onna).

Istnieje kilka odmian Geta. Najbardziej popularne składają się z drewnianej deseczki nazywanej dai (stojak), na której opiera się stopa oraz paska materiału hanao, który przechodzi między dwoma pierwszymi palcami. Paski są tak zamocowane - pod spodem znajdują się specjalne supły - że dosyć łatwo można je wymienić. Dwa dodatkowe kawałki drewna przymocowane są pod główną deseczką, nazywane są „zębami” (ha). Podczas chodzenia wydają charakterystyczny, klekoczący dźwięk (karankoron - pol. klap, klap). Otwór z przodu Geta nazywa się mae-ena, a otwory z tyłu ato-ana. Geta zwykle nie są dedykowane na prawą lub lewą stopę, najczęściej - tak jak w prezentowanych powyżej - otwór do paska znajduje się po środku. Współcześnie jednak wykonywane są też Geta z przesuniętym otworem i wtedy są prawe i lewe.


Istnieją Geta z zaokrąglonymi lub prostokątnymi dai, z pojedynczym „zębem”, a także inne, bardzo przypominające zachodnie chodaki. Paski często są farbowane lub malowane w różne wzory. Jak widać na pierwszych zdjęciach butów, dla wygody chodzenia dodaje się obecnie warstwę gumy na podeszwie.



Miniaturowe geta kobiece

Wysokie Geta (okobo) kojarzą się z maiko, które poruszały się na nich ostrożnie, drobnymi kroczkami. Ruch ograniczał jednocześnie krój kimona, a Geta dodatkowo to potęgowały. Geta dla maiko (uczennicy gejszy) nazywano pokkuri (lub koppori) okobo, gdzie pierwszy człon nazwy jest onomatopeją i nawiązuje do dźwięku wydawanego przez nie podczas chodzenia. Kolor paska wskazywał na stopień przygotowania maiko - czerwony dla początkujących, a żółty gdy już niedługo zostanie gejszą. Gejsze nie noszą okobo, tylko geta albo zori (klapki-sandały plecione, miękkie). Tradycyjne obuwie japońskie jest bardzo drogie.
Pamiętam, gdy moja mama opowiadała mi o przymiarce takich wysokich Geta (20 cm) w sklepie w Kyoto (Japonia). By mogła na nich stanąć musiały jej pomóc dwie ekspedientki, a i tak bardzoo trudno było jej w nich chodzić.

Geta z jednym zębem nazywane są tenga. Jego wysokość wynosi ok. 5 cm. Geta z dwoma zębami to ashida. Wysokość tych zębów była zależna od pogody w jaką się nosiło te buty - na deszczową pogodę noszone były buty na wyższych platformach.

Miniaturowe geta dziecięce z dwoma "zębami"

Miniaturowe geta męskie dwuzębowe - deseczka dai o kształcie prostokątnym


Geta są często uważane za nieformalne obuwie, noszone latem do yukaty. Bywa, że zastępują inne rodzaje sandałów na przykład podczas deszczu lub śniegu, gdyż zapobiegają zmoczeniu stóp. Do Geta nosi się specjalne skarpety Tabi sięgające do kostek. Mają one dwa palce, przez co pasują do japonek.

Znany jest japoński przesąd wg którego zerwanie paska przy Geta przynosi pecha.


Japonia w ciągu ostatnich 100 lat otrzymała ogromną falę produktów z Zachodu: żywności, odzieży i mieszkań. Myślę, że Japończycy byli mądrzy w korzystaniu z obu kultur - zachodniej i własnej - w odniesieniu do porcelany, tatami, toalet, a nawet ślubów, które są połączeniem tradycji japońskich i zachodnich. Jednak nie w przypadku wygodnego i wspaniałego obuwia Geta, które już praktycznie zanika. Podobno najstarszym Japończykom obecnie najbardziej brakuje charakterystycznego dźwięku Geta.

Jeszcze 40 i 30 lat temu, Geta były wciąż popularne jako obuwie dla dzieci w szkole. Wielu sławnych ludzi uwielbia nosić Geta. Znane były takie obrazy jak np. były premier Tanaka ubrany w garnitur i krawat, nosił Geta i karmił karpie Koi. Być może lubił je nosić bo wiele terenów w jego okolicy było nieutwardzonych i tam sprawowały się najlepiej. 
W swojej książce "Nihon no bunka", pisarz Miyamoto napisał, że utrata Geta, daje odczuć że Japończycy stracili czas, brud i Nihon (Japonię). W dzisiejszym świecie, nosi się niewygodne buty i skarpetki, które wywołują grzybicę stóp. Wprowadzenie wszędzie asfaltowych dróg powoduje, że gdy nosi się Geta na utwardzonej powierzchni, traci się poduszkę (amortyzację) i bardzo hałasuje przy każdym kroku, przez co czuje się zakłopotany. Przemysł Geta przegrał, ponieważ nie udało się opracować nowych produktów, by można było je dostosować do chodzenia po utwardzonej nawierzchni.
Obuwie to nosi się do tradycyjnych strojów i od święta, w powszednie dni w Japonii nosi się obuwie współczesne (zachodnie). 

Zobacz także

1 komentarze