Praga - Ratusz i zegar astronomiczny

piątek, grudnia 26, 2014

Ratusz Staromiejski w Pradze. Z prawej widoczna jedna, pozostała część skrzydła północnego

Ratusz Staromiejski w Pradze, który znajduje się na Rynku Staromiejskim jest bardzo ciekawym budynkiem i chyba główną atrakcją tego miejsca. Na początku dotarliśmy tam z innej strony (północnej) i dopiero po obejściu całego rynku odkryliśmy, że to właśnie tutaj znajduje się ratusz ze słynnym zegarem. Z zewnątrz to po prostu kilka przyległych do siebie kamienic, znacznie różniących się od siebie wyglądem. Trudno uwierzyć, że mają one wspólne wnętrze. Jego budowa rozpoczęła się w 1338 roku, kiedy rajcy miejscy zajęli jedną z narożnych kamienic (dziś znajduje się ona pod wieżą). Później rozpoczęto budowę wieży (dzisiaj dostępna jest dla turystów i roztacza się z niej piękny widok na Pragę), której najniższe kondygnacje zdobi kaplica. W 1548 roku ratusz powiększono o kolejną kamienicę, a w latach 30. XIX wieku dobudowano północne skrzydło. Niestety ratusza staromiejskiego nie ominęły wojenne zniszczenia i całe północne skrzydło uległo zniszczeniu. Nie zdecydowano się na jego odbudowę, zaś jego brak jest doskonale widoczny z rynku.



Kaplica ratusza

Po lewej widoczny zegar astronomiczny



Na wieży ratusza znajduje się zegar. W 1490 roku stary zegar zastąpiono nowym, który znajduje się na wieży do dzisiaj. Jest to konstrukcja mistrza Hanusza, która stała się znakiem rozpoznawczym ratusza. Zegar astronomiczny, bo taką nosi nazwę, składa się z trzech części. Pierwsza zwana astronomiczną pokazuje położenie ciał niebieskich. Kolejna to część kalendarzowa, wyposażona w medaliony reprezentujące miesiące. Ostatnia jest częścią animacyjną i posiada ruchome figurki dwunastu apostołów (wykonują swój pochód codziennie o 9.00 rano i 21.00), a także wyobrażenia Śmierci, Turka, Vanitas (marność) i Chciwości. Zegar z wieży ratuszowej jest najbardziej znanym na świecie zegarem astronomicznym i wielu turystów odwiedza Rynek Staromiejski w Pradze właśnie po to by go obejrzeć.

O każdej pełnej godzinie przed południową ścianą Ratusza Staromiejskiego (Staroměstská radnice) zbierają się setki turystów z przygotowanymi aparatami fotograficznymi, aby obejrzeć i uwiecznić  fascynujące przedstawienie tego urządzenia, które w średniowieczu było zaliczane do jednego z cudów świata. Praski Orloj, czyli zegar ratuszowy, już od 600 lat jest zaliczany do najcenniejszych skarbów miasta, bowiem do dziś zachwycamy się procesją apostołów, ruchomymi rzeźbami i przedstawianiem czasu w sposób, w jaki żaden inny przyrząd na świecie tego nie potrafi.

Wiele opowieści krąży na temat powstania praskiego zegara. Najbardziej znana opowiada o tym, że zbudował go Mistrz Hanuš w 1410 roku. Ówcześni rajcy miasta tak zachwycili się zegarem, że zaczęli się obawiać, aby Mistrz Hanuš nie zbudował jego kopii w innej europejskiej metropolii. Dlatego wydali rozkaz i pewnej ciemnej nocy Mistrz Hanuš został oślepiony, a dzięki temu Orloj jest tylko jeden - w Pradze.
Na szczęście w opowieści tej jest sporo przesady. Hanuš żył naprawdę, był zegarmistrzem w Pradze w latach 1475-1497. Przez długi czas właśnie on uchodził za twórcę zegara astronomicznego. Jednak ostatnio uznaje się, że to Mikuláš z Kadania skonstruował zegar w roku 1410, a Hanuš go tylko przebudował w roku 1490. Od XVI wieku mechanizm odmierzający czas kilkakrotnie reperowano i poprawiano, jednak od przeróbki w roku 1865 większość części pozostaje ta sama.
Podczas II wojny światowej wycofujący się z Pragi hitlerowcy podpalili ratusz staromiejski i wtedy zegar astronomiczny został poważnie uszkodzony. Po wojnie rozważano różne koncepcje jego rekonstrukcji, np. powrót do pierwotnego wyglądu lub dodanie nowych tarcz i figur o zupełnie innej symbolice. Zanim jednak dokonano przeprojektowania zegara, trzej znakomici zegarmistrzowie dowiedli, że zegar można naprawić i przywrócono mu jego przedwojenny wygląd.

Na samej górze złoty kogut, poniżej akurat zamknięte okienka w których pokazują się postaci apostołów

W pełne godziny w dwóch okienkach pod daszkiem ukazuje się 12 apostołów, którzy jednocześnie ożywiają figurki umieszczone po bokach. Jest tam też Kościotrup bijący w dzwon, Turek kręcący głową, Skąpiec z mieszkiem pieniędzy i Próżniak oglądający się w lustrze. Całe przedstawienie kończy się pianiem złotego koguta i biciem wielkiego dzwonu na szczycie wieży. Opowiadają, że przy pierwszym porannym pianiu koguta, z Pragi uciekają duchy i diabły.
 
Film pokazujący działanie zegara
 
Turystów najbardziej interesują ruchome postacie, które dodawano w ciągu wieków po pierwszym zamontowaniu zegara. Ale jego najstarszym i najbardziej pomysłowym elementem jest tarcza astronomiczna. Informuje przede wszystkim jaki jest aktualny czas. Na czarnym, zewnętrznym pierścieniu złotymi, gotyckimi znakami wypisano cyfry według dawnego czeskiego systemu, w którym dobę dzielono na 24 godziny, poczynając od zachodu słońca. Pierścień obraca się w taki sposób, że bez względu na porę roku godzina dwudziesta czwarta zawsze przypada na moment zajścia słońca. Rzymskie liczebniki po wewnętrznej stronie pierścienia dzielą dobę na dwa 12-godzinne okresy - południe znajduje się na górze, a północ na dole. Palce złotej dłoni wskazują godzinę.


Poza tym na tarczy astronomicznej znajduje się spory złoty dysk, który przesuwając się, określa położenie Słońca, a także niewielka kulka, informująca o fazie Księżyca. Do oznaczenia pozornego obrotu gwiaździstego nieba dookoła Ziemi służy mały mimośrodowy pierścień z symbolami gwiazdozbiorów. W środku tarczy umieszczono model kuli ziemskiej z południkami, równoleżnikami, biegunami i z Pragą w centralnym miejscu. Widnieją tam jeszcze trzy okręgi przedstawiające równik, zwrotnik Raka i zwrotnik Koziorożca. A zatem tarcza astronomiczna określa względne położenie Ziemi, Księżyca, Słońca i gwiazd przez cały rok.
 

 
Na zewnętrznym okręgu tarczy kalendarzowej znajdują się poszczególne dni roku

 Poniżej zawieszona jest tarcza kalendarzowa, na której wymalowano scenki rodzajowe na każdy miesiąc. Tarcza kalendarzowa wskazuje datę - zawsze o północy, z wyjątkiem jednego dnia w roku przestępnym, posuwa się do przodu o jeden z 365 stopni.

Dodatkową atrakcją jest trębacz, który dla zaznaczenia pełnych godzin gra na trąbce w cztery strony świata. Dodatkowo, gdy skończy grę w każdą stronę macha rękawem, by pozdrowić widzów. Zresztą otrzymuje za to brawa.
 




Zabytkowy portal za wieżą ratusza

Pamiątkowa grafika zakupiona jako pamiątka z Pragi. Zegar astronomiczny przejawia się pod rozmaitymi postaciami souvenirów: na kubkach, zakładkach do książek, różnych drewnianych przedmiotów

Zobacz także

2 komentarze